کد مطلب:43945 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:88

گنجینه پرسمان » خانواده و زندگي

فلسفه ازدواج موقت چيست ؟

بـررسـي و مـطالعه اي دقيق در اطراف مسائل حقوقي اسلام , اين حقيقت را روشن مي سازد ,كه قوانين اسلام بر پايه نيازمنديهاي انسان در تمام شوون مختلف زندگي , وضع شده است و تناسب مستقيم با احتياجات بشر دارد . احـكـام درخشان اسلام در عين اصالت و درستي , جوابگوي خواسته هاي طبيعي و فطري بشردر ادوار زندگي است . يكي از نيرومندترين غرايز در وجود انسان , غريزه جنسي است . اين غريزه به منظور توليد مثل و تكثير نسل افراد در انسان آفريده شده است . تـشـريـح قانون ازدواج در اسلام به منظور هدايت اين غريزه اصيل در مجراي صحيح وارضاي آن بطور شايسته است . امـا چـون ازدواج دائم در عـيـن حال كه در جلوگيري ازآلودگيها و نگهداري عفت انسان نقش موثري به عهده دارد , در تمام شرايط نمي تواندپاسخگوي تمايلات جنسي انسان باشد . از ايـن رو در اسلام قانون ازدواج موقت تشريع شده است تا با استفاده از آن به خواسته هاي جنسي در تمام شرايط پاسخ مثبت داده شود . چهره ازدواج موقت از ديدگاه قرآن و حديث قرآن مجيد در اين زمينه مي فرمايد : فما استمتعتم به منهن فاتوهن اجورهن فريضه يعني : مهر تعيين شده زناني راكه به عنوان ازدواج موقت , عقد كـرديـد , بـه پـردازيـد (1)اين آيه به اتفاق مفسران شيعه و به قول گروهي از مفسران اهل سنت درباره ازدواج موقت نازل شده است . درباره اين قانون عالي نيز احاديثي از پيشوايان اسلام آمده است . بـراي نـمـونه پاره اي از آنها را يادآور مي شويم :1 - عبداللّه بن مسعود مي گويد : در يكي از جنگها هـمـراه پيغمبر (ص ) بوديم و چون زنان همراه ما نبودند و از جهت غريزه جنسي در فشار بوديم از آن گـرامي پرسيديم آيا براي ما جايز است كاري كنيم كه غريزه جنسي در وجود ما به كلي از بين برود ؟آن حضرت ما را از اين كار بازداشت . و اجـازه داد كـه ازدواج موقت كنيم و اين آيه را خواند يا ايها الذين آمنوا لا تحرموا طيبات ما احل اللّه لـكـم و لا تـعـتـدواان اللّه لا يـحـب المعتدين (2)يعني : اي گرويدگان به اسلام , كارهاي پـاكـيـزه اي كـه خـدا بـراي شـمـا حـلال كـرده بـر خـودحـرام نـكـنيد و تجاوز ننماييد كه خدا تجاوزكنندگان را دوست نمي دارد . 2 - علي عليه السلام فرمود : اگر عمر , ازدواج موقت را نهي نكرده بود , جزانسانهاي بدبخت كسي به زنا دست نمي زد . (3)3 - امام صادق عليه السلام فرمود : هر كس ازدواج موقت را حلال نشمرد از مانيست . (4)ازدواج موقت در حقوق اسلام ازدواج موقت و دائم در بيشتر احكام با هم يكسانند و در قسمتي اختلاف دارند . آنـچـه در مرحله اول , اين دو را از يكديگر ممتاز مي سازد يكي اين است كه درازدواج موقت زن و مـرد تـصـميم مي گيرند به طور موقت با هم ازدواج كنند و پس ازپايان مدت اگر مايل باشند با قرارداد ثانوي طبق شرايطي كه در كتابهاي فقهي ذكرشده است پيمان ازدواج را تمديد مي كنند . ديـگـر آنكه ازدواج موقت از لحاظ شرايط , آزادي بيشتري دربردارد از جمله مخارج زن بر مرد در ايـن ازدواج لازم نيست مگر در ضمن عقد با يكديگر قرارداد كنند و نيززن و مرد بدون قرارداد در متن عقد , از يكديگر ارث نمي برند و همچنين 000فرزندي كه در اين ازدواج بوجود مي آيد با فرزند ازدواج دائمـي يكسان است وهيچگونه تفاوتي با هم ندارند در ساير آثار حقوقي اين دو نوع ازدواج نيز يكسان مي باشند مثلا در هر دو , مهر وجود دارد و نيز در هر دو ازدواج انسان نمي تواندبا مادر و دخـتـر همسر خويش ازدواج كند و آنها با او محرمند و همانطور كه درازدواج دائم زن بايد پس از طلاق عده نگهدارد در اين ازدواج نيز پس از پايان مدت بايد عده نگهدارد با اين تفاوت كه عده زن دائم سـه نـوبـت عـادت ماهانه يا سه ماه ( در پاره اي از موارد ) مي باشد و عده زن غير دائم دو نوبت يا چهل و پنج روزاست (5)فلسفه ازدواج موقت در پيش نوشته شد كه ازدواج دائم نمي تواند بـه تـنـهائي پاسخگوي تمايلات جنسي انسان باشد زيرا در زندگي ضرورتهايي براي بيشتر مردان پـيـش مـي آيـد كـه مـعـمولا براي مدتي امكان بهره برداري جنسي از همسر خويش از آنان سلب مي گردد بدون ترديد , در اين مدت غريزه جنسي , آنان را در بحران شديدي قرار مي دهد كه اگر از راه مشروع به آن پاسخ مثبت ندهند ممكن است آلودگيهايي پيش آيد . موضوع ديگري كه جدا بايد مورد مطالعه و بررسي قرار گيرد مساله جواناني است كه به سن بلوغ مي رسند . ايـنـان بـا رسـيدن به اين سن , در آستانه بيدار شدن غريزه جنسي گام مي گذارند و معمولا هم نمي توانند به زودي ازدواج كنند . در اين سالهاست كه جوانان به راههاي حرام مي افتند . برتراند راسل مي نويسددر دنياي امروز ضرورتها و مشكلات اجتماعي و اقتصادي بر خلاف تدبير و مـيـل مـاازدواج جوانان را به تاخير افكنده است زيرا در صد يا دويست سال پيش مثلا يك دانشجو تـحـصـيلات خود را هيجده و بيست سالگي خاتمه مي داد و در آغاز فشار غريزه يااوائل بلوغ براي ازدواج آمـاده بـود و بـسـيار اندك بودند كسانيكه تا سي و يا چهل سالگي براي رشته هاي علمي و تخصصي , زحمت مي كشيدند . امـا در عـصر حاضر دانشجويان تازه بعد از بيست سالگي وارد رشته هاي تخصصي علمي وصنعتي مـي شوند و پس از فراغت از تحصيل مدتي نيز در جستجوي وسيله تامين معاش برمي آيند معمولا پس از سي و پنج سالگي قادر به ازدواج و تاسيس خانواده خواهندبود . پس جوانان امروز مدتي طولاني را در فاصله ميان بلوغ و ازدواج كه بخشي بسيار حساس و دوران نمو جنسي و طغيان غريزه و صعوبت مقاومت در برابر هوي و هوس و ظواهر فريبنده زندگي است , مي گذارنند . مـا نبايد اين بخش حساس را از حساب عمر و يا نظام اجتماع بشري ساقط كنيم و اگرما بخواهيم حـسـابـي بـراي اين بخش طولاني و حساس عمر باز نكنيم و فكري در اين باره ننماييم نتيجه آن شـيـوع فساد و بي اعتنايي نسبت به بهداشت , نسل , اخلاق , درميان مردان و زنان اجتماع خواهد بود . پـس چـه بايد كرد ؟ ( برتراند راسل دربرابر اين سوال مي گويد ) : راه صحيح براي حل اين مشكل ايـن اسـت كه قوانين مدني براي اين بخش حساس از عمر يكنوع ازدواج موقتي را براي دختران و پسران روا دارندكه موجب تحميل بار مشكلات زندگي عائلي و ازدواج دائم نباشد و در عين حال ايشانرااز مفاسد مختلف و اعمال نامشروع و تحمل رنج روحي بار گناه و تخلف از اصول وقوانين و نـيـز از امـراض گـونـاگون محفوظ دارد اين نوع ازدواج در اصطلاح راسل ازدواج بدون فرزند نـامـيـده مـي شـود آيـا در ايـن شـرايـط كـه استفاده از ازدواج دائم امكان پذير نيست با طغيان غريزه جنسي چه بايد كرد ؟ آيا در اين زمينه ها بايد رياضت كشيد و رهبانيت اختيار كرد ؟و آيا همه جـوانان حاضرند تحمل كنند و عفت و پاكي خويش را حفظ كنند ؟ يا بايدفكر ديگري كرد ؟در اين جـا دو راه بـيـش نـيـسـت يـكي اينكه جوانان را بخود واگذاريم تا پسران ودختران با هم روابط نـامـشروع برقرار سازند و آن همه مفاسد و عواقب وخيم راناديده بگيريم آيا اين راه , راه صحيحي است ؟ آيا اين دختران و پسران پس از اين همه روابط نامشروع در دوران ازدواج دائم خويش , ديگر مـرد زنـدگـي و زن خانواده خواهند بود ؟راه ديگر اينكه ازدواج موقت را براي آنان تجويز كنيم تا بدين وسيله به غريزه جنسي خود پاسخ مشروع بدهند و بتوانند خويش را حفظ كنند . بي شك راه صحيح همين راه دوم است چرا كه در غير اين صورت جوانان راهي براي ارضاي شهوت خود ندارند ودست به هرگونه بي عفتي و گناه خواهند زد بهترين شاهد ما آمار فساد و بي عفتي است كه در جرائد و مجلات به چشم مي خورد :يكي از مجله هاي آمريكا به نام ويسپرد مي نويسد :شـمـاره اطفال غير قانوني به ده ميليون مي رسد و در فرانسه از هر صد كودك هفت نفرآنها غير مشروع مي باشد . (6)بـسـيـار تـاسـف انـگيز است كه عده اي در پندار خويش از همين راهها مشكلات جوانان رادر بحران هاي مذكور حل كرده و ارزشهاي اخلاقي آنان را به كلي از نظر دورمي دارند . ايـنـان تـجـويز مي كنند كه جوانان در گناه و بي عفتيها فرو روند اما اجازه نمي دهند كه از قانون عـالـي ازدواج مـوقـت اسـتـفاده كنند به يقين قضاوتهاي بيجاو ايرادهايي هم كه كرده اند از آنجا سـرچـشـمه مي گيرد كه اين مساله مهم ( ازدواج موقت ) را از ديدگاه مذهب مطالعه ننموده و آنچنانكه بايد و شايد از نظر حقوق واجتماعي آنرا ارزيابي نكرده اند . مـخـالـفـان ازدواج موقت چه مي گويند ؟مخالفان قانون ازدواج موقت به گمان خود ايرادهايي كـرده انـد كـه مـا براي روشن شدن مطلب , آنها را ذكر مي كنيم و پاسخ هريك را يادآور مي شويم :اشـكال 1 - پيمان زناشويي اگر موقت باشد زن و مرد نمي توانند پيوند مهر و دوستي را با يكديگر محكم سازند . پاسخ - اين اشكال در اثر توجه نداشتن به حكمت تشريع اين قانون پيدا مي شود زيراهمان طور كه در پيش گفته شد ازدواج دائم براي جوابگويي به خواسته هاي جنسي كافي نيست و ازدواج موقت به منظور اشباع غريزه جنسي از راه صحيح و عاقلانه در شرايطمذكور تشريع شده است . اگـر اين ازدواج هم به منظور تشكيل خانواده و انس گرفتن دو همسر با يكديگر تشريع شده بود اين اشكال مورد داشت ولي با توجه به حكمت تشريع اين قانون , ديگر موردي ندارد . بلكه مي توان گفت ازدواج موقت بهترين راه براي كساني است كه در آستانه ازدواج قرار گرفته و مـي خواهند توافق اخلاقي بين خويش و همسري را كه ازدواج با اورا در نظر دارند به دست آورند زيـرا در ايـن صـورت آنـان مـي توانند مدتي با هم ازطريق مشروع معاشرت كنند و از خصوصيات اخلاقي يكديگر آگاه كردند تا پس از توافق اخلاقي , ازدواج موقت را تبديل به دائم نمايند . اشكال 2 - ازدواج موقت در اجتماع شيعه از ناحيه زنان و دختران استقبال نشده است . پاسخ - بايد ديد اين نفرت نسبت به ازدواج موقت , از كجا پيدا شده است . بـدون ترديد اين مطلب مولود تبليغات مسموم و نيز سوء استفاده هايي است كه مردان هوسران در اين زمينه كرده اند . بديهي است كه اين سوء استفاده ها را نبايد به حساب اصل قانون گذارد . در پـيش نوشته شد كه ازدواج موقت مانند ازدواج دائم در نظام دينداري , شرايط ومقرراتي دارد كه بايد زن و مرد تمام آنها را در نظر بگيرند و در چهار چوبه آنهااين ازدواج را واقع سازند . تـرديـدي نـيست كه اگر حدود و شرايط مذكور ناديده گرفته شود و فقط به خواندن يك صيغه قـنـاعت شود اين نوع ازدواج عامل نفرت وانزجار مي گردد و افكار عمومي را نسبت به اين قانون مقدس و عالي بدبين مي كند . اشكال 3 - ازدواج موقت با اجاره و كرايه دادن فرقي ندارد و مايه سقوط شخصيت زن مي گردد . پـاسخ - اين اشكال از اشكالات گذشته سست تر و بي پايه تر است زيرا اولا عقد ازدواج موقت ربطي به اجاره ندارد . گـواه بـر اين مطلب اينكه طبق تصريح فقهاي ما اگر عقدازدواج موقت را به لفظ اجاره بخوانند يعني زن بگويد آجرتك نفسي من خودم رابتو اجاره دادم صحيح نخواهد بود . ثانيا ازدواج موقت با دائم از اين جهت تفاوتي ندارد همانگونه كه بودن مهر درازدواج دائم منافاتي بـا شـخـصـيت زن ندارد و باعث پايين آمدن حيثيت و شرافت انساني او نمي شود در اين مورد نيز چنين است زيرا عقد ازدواج دائم و موقت تنها تفاوتشان در ذكر مدت است . راسـتـي شـگـفـت انـگـيز است كه زني با اختيار خود با مردي حاضر به ازدواج موقت مي شودزن كـرايـه يـي است و در منطق اينان شخصيت انساني خويش را تنزل داده است ولي زنانيكه با كمال بـي شـرمـي با آنهمه حركات و اطوار زننده در فيلمها خود را به معرض نمايش مي گذارند و يا در مجالس شب نشيني و رقص در برابر چشمان حريص هزار مرد و براي ارضاي غرايز آنها حنجره خود را پاره مي كنند و يا هزار و يكنوع معلق مي زنند آنهازن كرايه اي نيستند ؟و همچنين زناني كه در يـك آن داراي رفيقهاي متعددي هستند به نظر اينان شخصيت انساني خويش را تنزل نداده اند اگـر واقـعـا دلـسوزند و مي خواهند شخصيت زن راحفظ كنند , فكري براي زنان مراكز فحشا كه معمولا در تمام اجتماعات ناسالم وجوددارد , بنمايند . آيا زنان آنجا از زندگي شرافتمندانه انساني برخور دارند ؟ وآيا آنان مي توانند براي خود شخصيتي احساس كنند ؟ آيا وضع ناراحت كننده و زندگي فلاكت بار آن طردشدگ

---

بيست پاسخ
هيئت تحريريه موسسه در راه حق 1 - سـوره نـساء آيه 221 - صحيح مسلم ج 3 ص 3120 - وسائل ج 14 ص 4440 - وسائل ج 14 ص 5438 - احكام عده به تفصيل در رساله توضيح المسائل مذكور است . 6 - حقوق زن در اسلام و جهان ص 214